گزارشی از پدیده خودکشی در جامعه دانشجویی | سلفی با مرگ
پدیده خودکشی «نخبگان» به ویژه دانشگاهیان ازجمله خبر‌هایی است که هرازگاهی تیتر رسانه‌ها می‌شود، شاید نه لزوما به دلیل آمار بالاتر میزان خودکشی در میان این قشر یا شکل و خشونت به کارگرفته شده در آن ها، بلکه بیشتر به دلیل انتظار اجتماعی جامعه از این قشر که آن‌ها را آگاه‌تر و مسلط‌تر بر رفتار شخصی و اجتماعی خود می‌داند.
مصطفی توفیقی | شهرآرانیوز؛ پایان این هفته، مصادف است با روز جهانی پیشگیری از خودکشی. وقتی بدانیم سالیانه بیش از یک میلیون نفر در سراسر جهان با خودکشی به زندگی خود پایان می‌دهند و البته بیست برابر این عدد، تعداد خودکشی‌های ناموفق است و اینکه خودکشی «مهم‌ترین سبب مرگ ومیر جوانان ۱۵ تا ۲۴سال است و اینکه آمار مرگ ومیر افراد براثر خودکشی به تنهایی بیشتر از آمار مرگ ومیر افراد در همه جنگ‌ها و قتل هاست» بیشتر دانستن درباره پدیده «خودکشی» و راه‌های پیشگیری از آن برایمان اهمیت دوچندان می‌یابد.
دراین میان پدیده خودکشی «نخبگان» به ویژه دانشگاهیان ازجمله خبر‌هایی است که هرازگاهی تیتر رسانه‌ها می‌شود، شاید نه لزوما به دلیل آمار بالاتر میزان خودکشی در میان این قشر یا شکل و خشونت به کارگرفته شده در آن ها، بلکه بیشتر به دلیل انتظار اجتماعی جامعه از این قشر که آن‌ها را آگاه‌تر و مسلط‌تر بر رفتار شخصی و اجتماعی خود می‌داند. در ماه‌های اخیر البته خبر‌های بیشتری نیز از این دست حوادث به ویژه در شهرمان مشهد جامعه را تحت تأثیر خود قرار داده است. به این دلیل و به بهانه روز جهانی مبارزه با خودکشی، در این گزارش به سراغ پدیده خودکشی درمیان دانشجویان رفته ایم.
مرگ در می‌زند
«زمانی که از خودکشی نخبگان علمی حرف می‌زنیم، بیش از آنکه با مسئله‌ای شخصی روبه رو باشیم، با یک پدیده حاد اجتماعی مواجهیم.» پریوش سالاری، روان شناس، با این مقدمه معتقد است که «خودکشی نخبگان» اگرچه غیرمنتظره‌تر از خودکشی سایر افراد جامعه نیست، لایه‌های روان شناختی متفاوتی دارد، زیرا نخبگان از انگیزه، هدفمندی و ثبات قدم بیشتری برخوردارند و به ندرت بی برنامه و از سر به اصطلاح «جوگیری» دست به رفتار‌های ناگهانی می‌زنند. شهرآرانیوز موفق شده است با یکی از دوستان نزدیک سعید، یکی از دانشجویانی که خودکشی وی در ماه‌های اخیر خبرساز شده است، تماس بگیرد و اطلاعات بیشتری از او به دست بیاورد (شهرآرانیوز صحت این اطلاعات را مستقلا تأیید نمی‌کند، اما بیشتر این اطلاعات و سایر اطلاعات ارائه شده در این گزارش را از منابع مختلفی بررسی کرده و تطبیق داده است).
این دوست نزدیک سعید درباره شرایط او در روز‌های آخر زندگی اش می‌گوید: سعید بسیار باهوش و اهل مطالعه بود. به دلیل شرایط خانوادگی اش، درون خود احساس مسئولیت بیشتری می‌کرد. در سی و پنج سالگی، خود را از بیشتر لذت‌ها و دوست داشتن‌ها محروم کرده بود تا بتواند برای خودش، خانواده و جامعه اش کاری کرده باشد.
او درباره شرایط روحی و روانی سعید در روز‌های منتهی به فاجعه می‌گوید: چند روز پیش که سعید به مشهد آمد، یکی دیگر از دوستان نزدیک او، با ما تماس گرفت و درباره حال بد روحی او اطلاع داد؛ اینکه حرف‌هایی درباره خودکشی و این چیز‌ها زده است.
اطلاعاتی که دوست سعید به ما می‌دهد، حاکی از آن است که دوستان و هم خوابگاهی‌های او در مشهد، ابتدا او را به نزد روان شناس می‌برند و با نظر روان شناس به بیمارستان روانی مراجعه می‌کند. بیمارستان روانی، شرایط او را حاد تشخیص نمی‌دهد و در حالی که خود سعید از قصدش برای خودکشی گفته است، حرف‌های او را جدی نمی‌گیرند.
یکی دیگر از دانشجویان که از شرایط سعید باخبر بوده است، برای شهرآرانیوز تعریف می‌کند: بعد از برگشتن به خوابگاه مجدد او را به کلینیک مشاوره و روان شناسی دانشگاه بردیم، اما مشاوری که احتمالا از دانشجویان دانشگاه بود و تخصص کاملی نداشت، با تعیین وقت بعدی برای مشاوره، ما و سعید را به خوابگاه برگرداند.
یکی دیگر از دانشجویان مدعی است: شرایط روحی سعید حادتر می‌شد و ما هم نگران تر، چون اتاق‌های خوابگاهی دانشجویان را از هم جدا کرده اند و اجازه نداشتیم مرتب در کنارش باشیم. موضوع را به نگهبانی خوابگاه و حراست دانشگاه اطلاع دادیم و وقتی به ما اطمینان داد که جای نگرانی نیست و به او سر می‌زنند به اجبار به اتاق هایمان رفتیم. تا اینکه....
جای خالی پژوهش
شهرآرانیوز طی تماس با دست کم ۱۰ نفر از روان شناسان و روان پزشکان درباره احتمال سوء مدیریت در دانشگاه‌ها در موضوع خودکشی دانشجویان این دانشگاه پرس و جو کرد که همگی این متخصصان علی رغم آنکه امکان این اثرگذاری را رد نمی‌کنند، شواهد فعلی از خودکشی دانشجویان را برای تعیین عوامل اصلی و فرعی این پدیده روان شناختی در دانشگاه کافی نمی‌دانند.
محمدسعید علی منش، روان شناس، درباره تأثیر شرایط دانشگاه بر خودکشی دانشجویان نخبه، ضمن تأیید امکان تأثیر برخی عوامل محیط دانشگاه بر این اتفاق توضیح می‌دهد: پیچیدگی‌های پدیده خودکشی به مراتب بیشتر از آن است که بتوان در یک نمونه و حتی نمونه‌های مشابه آن صرفا به تحلیل یک وضعیت یا موقعیت بسنده کرد. واقعیت این است که امروز دانشگاه، بخش مهمی از زیست اجتماعی افراد جامعه را تشکیل می‌دهد و این بخش از زیست‌روانی و اجتماعی جوانان نمی‌تواند فارغ از سایر ساحت‌های اجتماعی و روانی آن‌ها تحلیل شود.
این روان شناس، تقلیل دادن بررسی و تحلیل دلایل خودکشی یک نخبه دانشگاهی به مسائل صنفی دانشجویی را عامل خطا‌های بیشتر در درک موقعیت کنونی دانشجویان عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد درباره علل روان شناختی خودکشی نخبگان دانشگاهی، پیش از هرچیز باید به دور از حواشی عاطفی و گذرا، به شناسایی دقیق دلایل این حادثه پرداخت.
او همچنین به دانشگاهیان پیشنهاد می‌کند هم زمان با پیگیری علل حوادث خودکشی در بین دانشگاهیان، با استفاده از ظرفیت‌های علمی دانشگاه طی پژوهش‌های جامع، علمی و بی طرفانه، مجموعه حوادث مشابه در بین دانشجویان را بررسی کنند و ضمن علت یابی اجتماعی و روانی، به دنبال رفع این علل باشند.
خطر در کمین سلامت روحی دانشجویان
گفت وگوی خبرنگار ما با ده‌ها دانشجوی تحصیلات تکمیلی برخی دانشگاه‌های مشهد طی روز‌های اخیر نشان می‌دهد که این دانشجویان عموما از شرایط آموزشی خود در دوران کرونا گله مندند. دشواری ارتباط مؤثر با استادان راهنما و مشاور و کم توجهی استادان و کادر اداری دانشگاه به وضعیت تحصیلی آن ها، دشواری‌های پیش پای دانشجویان درباره پایان نامه و کافی نبودن مساعدت دانشگاه با دانشجویان در شرایط کرونا از جمله عواملی است که به باور برخی دانشجویان باعث مضاعف شدن فشار‌های روانی دانشجویان می‌شود.
از سوی دیگر، دانشجویان دوره دکتری دانشگاه فردوسی مشهد، مسائلی، چون بی توجهی به حقوق، بیمه، مساعدت‌های مالی و نیز پرداخت وجوه پژوهشی مصوب به دانشجویان دوره دکتری را از دیگر عوامل افزایش فشار‌های روانی پیرو آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی به دانشجویان و محققان دوره‌های دکتری و پسادکتری دانشگاه می‌دانند. علل و عواملی که اگرچه به گفته برخی دانشجویان، بسیاری از آن‌ها را به افسردگی کشانده و به مرز خودکشی نزدیک کرده است، همچنان هیچ پژوهش مستقلی این گفته‌های دانشجویان را به عنوان علل و عوامل خودکشی برخی دانشجویان و فارغ التحصیلان این دانشگاه تأیید یا رد نکرده است.
خودکشی نخبگان، پدیده‌ای رو به رشد
نازنین فرهی، روان کاو، معتقد است مشهود بودن تعداد شایان توجه خودکشی‌ها بین دانشجویان، اگرچه مدت هاست زنگ خطر را برای سلامت دانشگاهیان مشهد به صدا درآورده است، نه تنها در مشهد، بلکه در هیچ جای جهان، نمی‌توان بدون پژوهش‌های مفصل علمی، دلیل این پدیده را به مسائل دانشگاهی محدود کرد، به ویژه اینکه فشار‌های اقتصادی، شرایط خانوادگی و اجتماعی، مسئله اشتغال، بحران معنویت و صد‌ها موضوع مؤثر دیگر بر روان جامعه می‌تواند چنین شرایطی را رقم زده باشد، شرایطی که رخداد برآیند آن در دانشگاه، واکنش‌های مضاعفی را به همراه داشته است.
کاظم الموتی، یکی از دانشجویان ایرانی مقطع دکتری جامعه شناسی در فرانسه، به شهرآرانیوز می‌گوید: در این بین آنچه بیش از پیش شایان توجه است، افزایش خودکشی نخبگان دانشگاهی است، امری که محدود به دانشگاه‌های ایران یا کشور‌های کمترتوسعه یافته نمی‌شود و با دلایل و شرایط مختلفی در سایر کشور‌ها نیز می‌توان نمونه‌های آن را مشاهده و بررسی کرد.
به گفته او، بحران‌های مالی، شرایط کرونا و آشفتگی در اوضاع جهانی، سلامت روانی همه مردم جهان را با مخاطرات جدید روبه رو کرده است.
خودکشی، نتیجه بی راهکاری
پژوهش مستقل مرضیه باختر، دانشجوی کارشناسی ارشد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، و محسن رضائیان، استاد گروه آموزشی اپیدمیولوژی و آمار زیستی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، نیز از جمله تحقیقات علمی است که اطلاعات دیگری درباره پدیده خودکشی در میان دانشجویان در اختیار ما قرار می‌دهد.
براساس این پژوهش، ناآشنایی با مشکلاتی که جوانان با آن دست به گریبان هستند، نه تنها برای سلامت روان خود جوانان مسئله ساز است، بلکه برای خانواده و جامعه آن‌ها نیز از نظر روحی بسیار سنگین خواهد بود. هنگامی جوانان به خودکشی روی می‌آورند که راهکار‌های مقابله با مشکلات خویش را نمی‌دانند. افرادی که دست به خودکشی می‌زنند، ممکن است از بیماری‌های روانی مانند افسردگی رنج ببرند که باید قبل از بروز خودکشی، برای درمان آن‌ها اقدام شود.
مسائل مربوط به روان دانشجویان، متعدد و بسیار چالش برانگیز است و می‌تواند محیط دانشگاه را درگیر کند. لزوم شناسایی علائم خطر در دانشجویان هنگام ورود به دانشگاه، ضروری به نظر می‌رسد. دوره انتقالی از محیط خانواده به دانشگاه و استقلال نسبی یا کامل، ازجمله مهم‌ترین عوامل استرس زا در جوانان محسوب می‌شود. در این دوران، دانشجویان فشار‌های روانی زیادی را متحمل می‌شوند و این خود می‌تواند به تنهایی افسردگی و افکار خودکشی را به دنبال داشته باشد. در چنین شرایطی آنان باید بر مشکلات درسی فائق آیند و تصمیم گیری‌های آینده خویش و اهداف زندگی شان را نیز مشخص کنند. اختلالات روانی، هرچند کوچک، در صورت درمان نشدن می‌تواند باعث شکل گیری افکار خودکشی و درنهایت اقدام به آن شود.
براساس این پژوهش، اقدام به خودکشی در دانشجویان از ۱.۸درصد تا ۳.۵درصد و افکار خودکشی از ۶.۲درصد تا ۴۲.۷درصد متغیر بوده است. هرچند شیوع اقدام به خودکشی در مقایسه با تفکرات آن در بین دانشجویان بسیار کمتر گزارش شده است، مسائل روانی دانشجویان ممکن است دارای پیچیدگی‌های زیادی باشد و حتی مقدار جزئی آن نیز درصورت پیشگیری نشدن و درمان بموقع، اتفاقات ناگواری را رقم بزند.
خودکشی در روز‌های کرونایی دانشگاه‌ها
در شرایطی که بسیاری از دانشجویان، شرایط اداره دانشگاه‌ها را دلیلی بر بروز خودکشی بین دانشجویان می‌دانند، مجید صفاری نیا، مدیرکل دفتر سلامت و مشاوره سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، در گفتگو با «ایسنا» این گونه استدلال می‌کند: بروز کرونا در جامعه، پیامد‌هایی داشت که دانشجویان هم متأثر از این پیامد‌ها بودند، مانند اضطراب، نگرانی، از دست دادن نزدیکان، کاهش تعاملات و اندوه.
او درباره تأثیر مستقیم محیط دانشگاه بر خودکشی دانشجویان می‌گوید: با وجود تعطیلی دانشگاه‌ها به دلیل شیوع کرونا در بیش از یک سال گذشته به گفته مسئولان وزارت علوم، آمار آسیب‌های مخربی مانند خودکشی کاهش نیافته است که این نشان می‌دهد گرفتار شدن دانشجویان در دام آسیب‌های اجتماعی فقط ناشی از محیط دانشگاه نیست.
صفاری نیا می‌گوید: آمار آسیب‌هایی مانند خودکشی و اعتیاد و ... با سال‌های قبل تفاوتی نداشته است و دانشجویان همچنان درگیر این آسیب‌ها هستند و با اینکه دانشگاه‌ها تعطیل بود، میزان خودکشی و اعتیاد در یک سال اخیر مانند آمار سال‌های قبل بوده است.
چشم انداز تاریک جهانی
به گزارش «میزان»، براساس آماری که توسط سازمان‌های رسمی آمریکا منتشر شده است، خودکشی، دومین عامل مرگ ومیر دانشجویان آمریکایی است. به گفته کارشناسان بهداشتی، خودکشی بیش از عوامل پزشکی، جان جوانان آمریکایی را می‌گیرد؛ ضمن اینکه آمار‌ها نشان می‌دهد خودکشی عامل مرگ سالانه بیش از ۴هزار دانشجوست. همچنین بنابر اعلام مقامات انگلیسی، نرخ خودکشی در بین دانشجویان انگلیسی بالاتر از آمار آن در کل جمعیت جوانان در این گروه سنی، در تمام جهان است.
سیستم آموزش دانشگاهی هند نیز براساس یک بررسی مدعی شده است: نرخ خودکشی دانشجویان هندی با افزایش بی سابقه‌ای رو به روست و رکورد تمام دهه‌های گذشته را شکسته است. وزیر علوم و تحقیقات هند می‌گوید: سیستم آموزشی ناکارآمد است؛ دانشجویان چه با خروجی خوب، چه با خروجی بد، موفق به اشتغال نمی‌شوند و زندگی را برای خود تمام شده می‌بینند.
همچنین وزارت علوم و تحقیقات چین با تکیه بر آمار وزارت بهداشت این کشور اعلام کرده است: در حال حاضر مهم‌ترین معضل جامعه چین، افزایش نرخ تلاش به خودکشی و خودکشی دانشجویان است. نتایج یک بررسی ملی که توسط «Headspace» صورت گرفته است، حکایت از آن دارد که بیش از ۷۰درصد دختران و پسران دانشجو در استرالیا نیز از افسردگی رنج می‌برند و افکار خودکشی را در ذهن خود می‌پرورانند.
همچنین براساس آنچه سایت «sciencedirect» منتشر کرده است، سالانه بیش از ۲۰هزار نفر در کشور ژاپن خودکشی می‌کنند که شمار شایان توجهی از آن‌ها دانشجو هستند. یک بررسی منتشرشده در سایت «bpr.berkeley.edu» نیز به نقل از وزارت بهداشت کره جنوبی اعلام کرده است که خودکشی، چهارمین عامل مرگ ومیر مردم این کشور است؛ ضمن اینکه روزانه ۴۰نفر خودکشی می‌کنند که از این میزان حدود ۲۰نفر آن‌ها دانشجو هستند.
نتایج بررسی‌های صورت گرفته در کشور‌های مختلف دنیا نشان می‌دهد از هر سه دانشجو، یک نفر به خودکشی فکر می‌کند. یک تحقیق جدید که سطح اضطراب دانشجویان را نشان داده است، هشدار می‌دهد که دانشجویان دانشگاه‌های مختلف درحال رسیدن به مرز پایان دادن به زندگی خود هستند. آمار‌های به دست آمده حاکی از آن است که ۳۵درصد دانشجویان طی ۱۲ماه گذشته، آسیب به خود یا خودکشی را در افکارشان گذرانده اند. ضمن اینکه افزایش میزان مطالب درس ها، محدودیت‌های تحصیلی و مشکلات مالی، بعضی چالش‌های مشترک میان دانشجویان است.
شما یا افرادی که دچار افکار جدی خودکشی شده‌اند، می توانند برای دریافت مشاوره با شماره های زیر تماس برقرار کنند:
- اورژانس اجتماعی: ۱۲۳
- اورژانس شهری: ۱۱۵
- صدای مشاور: ۱۴۸۰
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
